Η τέχνη κάνει στάση… στο μετρό

του Γιώργου Κόκουβα

Ποιος είναι ο «ρολογάς» στο σταθμό του Συντάγματος; Γιατί κρέμονται πέτρες στον σταθμό της Δ. Πλακεντίας; Ποιος φύτεψε το μεταλλικό δάσος της Εθνικής Άμυνας; Το in2life κατεβαίνει στο μετρό, όχι για να ταξιδέψει, αλλά για να γνωρίσει τα έργα τέχνης που κρύβονται υπογείως.

Ένα ευρώ και σαράντα λεπτά. Τόσο στοιχίζει η είσοδος στο δίκτυο της πιο δημοφιλούς γκαλερί της Αθήνας. Εκείνου του δικτύου μπροστά από τα έργα του οποίου περνάμε καθημερινά, συνήθως χωρίς να τους δώσουμε καμία σημασία. Κι όμως, σε αυτά τα έργα είναι που συναντάται με απόλυτη ακρίβεια η χρηστικότητα μιας εγκατάστασης με την «άχρηστη» φύση της τέχνης. Η καθημερινή ρουτίνα του μετρό με την αισθητική αξία μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Γιατί, μπορεί τις περισσότερες φορές, πάνω στην βιασύνη του συρμού να εστιάζουμε στον φωτεινό πίνακα με τα δρομολόγια και όχι στο διπλανό γλυπτό, αλλά τελικά αν το σκεφτούμε, τα έργα τέχνης είναι αυτά που κάνουν τους σταθμούς του αθηναϊκού μετρό «ανθρώπινους». Χωρίς αυτά, θα ήταν απλώς άχαρες τρύπες τυφλοπόντικα στο έδαφος με κυλιόμενες σκάλες.

Αυτό που σπάνια σταματάμε για να κάνουμε στους σταθμούς της πόλης, αποφασίσαμε να το κάνουμε μέσα από φωτογραφίες: να γνωρίσουμε τα «γνωστά-άγνωστα» έργα τέχνης του μετρό. Τι ιστορία κρύβουν τα πουλιά στο Μέγαρο Μουσικής; Τι κοιτάζει η Μελίνα στην πλατφόρμα της Ακρόπολης; Είναι τέχνη τα νέον των Αμπελοκήπων; Πού κάνουν στάση ο Φασιανός, ο Μόραλης και ο Βαρώτσος;

Επόμενη στάση: Σταθμός Λαρίσης 

Άτιτλο παραμένει το έργο τέχνης που κοσμεί τον σταθμό Λαρίσης – κι όμως, είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα. Κι αυτό, χάρη στα χαρακτηριστικά ανθρωπάκια του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου Γιάννη Γαϊτη, τα οποία κοσμούν το σπίτι του στην Ίο και έχουν χρησιμοποιηθεί από τον ίδιο σε σειρά από έργα του τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του – πέθανε το 1984. Η κόρη του, Λορέττα Γαϊτη, η οποία έδωσε και την άδεια να διακοσμηθεί ο σταθμός με μεταξοτυπία-αντίγραφο του έργου, είχε δηλώσει πως οι συγκεκριμένες μορφές ανθρώπων του είχαν γίνει εμμονή. Στο μετρό πάντως, όχι μόνο τα «ανθρωπάκια» ξαναζούν, αλλά το έργο επεκτείνεται και στην χρηστικότητα των καρεκλών της αποβάθρας, που έχουν πάρει κι αυτές την φόρμα του έργου.

Επόμενη στάση: Σύνταγμα 

Να αποτυπώσει την διαχρονικότητα και την ροή του ελληνικού πολιτισμού στον χρόνο. Αυτός είναι ο σκοπός του ρολογιού που δημιούργησε ο γνωστός γλύπτης Θόδωρος για τον σταθμό του Συντάγματος, όπου η χρηστική αξία ενός καθημερινού αντικειμένου που όλοι συμβουλεύονται μόλις μπουν στον σταθμό συνδυάζεται με την συνεκδοχική χρήση του «ρολογιού του πολιτισμού». Όπως αναφέρεται και στην αφιερωμένη στον καλλιτέχνη ιστοσελίδα, theodoros.net «Η ιδιαιτερότητα προκύπτει από τη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο τεχνικών και καλλιτεχνικών έργων μέσα από τα οποία εγγράφεται σε διάφορα υλικά η συνέχεια και η εξέλιξη στη διαχρονικότητα του Ελληνικού πολιτισμού». Στον ίδιο χώρο λοιπόν, συνυπάρχουν από αρχαία ευρήματα μέχρι σύγχρονα έργα γλυπτικής, όπως το «Αίθριο» του Ζογγολόπουλου.

Επόμενη στάση: Μεταξουργείο 

Σε σκηνικό από παλιά ελληνική ταινία έχει μετατρέψει τον τοίχο του σταθμού η τέχνη του Αλέκου Φασιανού, ο οποίος νοσταλγεί την αίσθηση της παλιάς Αθήνας με το έργο του «Ο Μύθος της Γειτονιάς μου». Ο καλλιτέχνης που υπήρξε ο ίδιος «θρέμμα» του Μεταξουργείου ανέλαβε με τα έντονου χρώματος έργα του να αναβιώσει στο μετρό την γειτονιά του ’50, όταν ο οπωροπώλης ζύγιζε τα σταφύλια στην μπαλάντζα, οι άνθρωποι έκαναν άφοβα ποδήλατο και συνέρρεαν στο θερινό σινεμά «Αλκαζάρ».

Επόμενη στάση: Δουκίσσης Πλακεντίας 

Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα… κάτω από την γη, και συγκεκριμένα στον σταθμό της Δ. Πλακεντίας, όπου ο διάσημος γλύπτης Κώστας Βαρώτσος δημιούργησε έναν ιδιότυπο γαλαξία από πέτρες που αιωρούνται πάνω από την κεντρική αίθουσα και δίνουν το στίγμα τους και στους υπόλοιπους χώρους του μετρό με διάσπαρτες μετέωρες «σταγόνες» και γυάλινες εγκαταστάσεις. 

Επόμενη στάση: Αμπελόκηποι
«Υπόγεια» και αθόρυβα, όπως αρμόζει στην underground φύση του μετρό, λειτουργούν προς τους περαστικούς οι νέον κατασκευές του σταθμού των Αμπελοκήπων, έργο του Ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη Stephen Antonakos. Ο άνθρωπος που έχει «ντύσει» με τα νέον έργα του σημαντικά κτίρια από το Τόκυο μέχρι το Παρίσι και από την Νέα Υόρκη μέχρι… τον «κάτω κόσμο» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, υποστηρίζει πως η τέχνη του είναι στην ουσία «πραγματικά πράγματα, σε πραγματικούς χώρους». Σε δεύτερο επίπεδο, οι φωτεινές εικαστικές γραμμές που οδηγούν τους επιβάτες μέσα και έξω από τον σταθμό, παραπέμπουν στις αρχαίες αθηναϊκές πομπές των πολιτών. Αυτό άλλωστε επισφραγίζει και ο τίτλος της εγκατάστασης: Πομπή (Procession). 

himaira