δεν είναι ουτοπία, ούτε εξωτική ζούγκλα
«Θα σηκωθώ να φύγω, να πάω στο Τιμπουκτού». Πολλοί έχουν χρησιμοποιήσει αυτή τη φράση πάνω σε ένα ξέσπασμα αντίδρασης προς το κατεστημένο. Το Timbuktu όμως δεν είναι ουτοπία, ούτε εξωτική ζούγκλα, ούτε το πιο μακρινό μέρος της γης. Είναι μια πραγματική πόλη της δυτικής Αφρικής κοντά στον ποταμό Νίγηρα, στην άκρη της ερήμου, μυστηριώδης, απομονωμένη και δυσπρόσιτη. Όπως όλα τα παράξενα μέρη του κόσμου.
Μαύρο μαργαριτάρι
Τα ονόματα που την περιγράφουν εξάπτουν περισσότερο τη φαντασία: Την έχουν αποκαλέσει Αθήνα της Αφρικής, μαύρη Οξφόρδη, μυθική πόλη, Ρώμη του Σουδάν, Μέκκα της Σαχάρας, μαύρο μαργαριτάρι της ερήμου, πόλη των 333 αγίων. Η φήμη της συνδέθηκε με την εμπορική διακίνηση του αλατιού, του χρυσού και των σκλάβων. Όπως και η φημισμένη περιοχή της… εξωγήινης φυλής των Dogon, το Timbuktu αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς προορισμούς της χώρας του Mali (συνορεύει με την Αλγερία, τον Νίγηρα, την Burkina Faso, την Ακτή Ελεφαντοστού, τη Γουινέα, τη Σενεγάλη και τη Μαυριτανία). Είναι το σταυροδρόμι όπου «η καμήλα συναντάει το κανό». Το όνομά της συγχέεται συχνά με το Tombouctou, την ευρύτερη περιοχής της Νοτιοδυτικής Σαχάρας, στην οποία ανήκει. Στην γλώσσα των Τουαρέγκ σημαίνει «Η κυρία με τον μεγάλο ομφαλό».
Στέγες φτιαγμένες από χρυσάφι
Οι θρύλοι που περιβάλλουν το Timbuctu το κάνουν να διατηρεί το μερίδιό του στη δόξα του αφρικάνικου παρελθόντος. Σύμφωνα με την ιστορία, κάποτε ανήκε στις πλουσιότερες πόλεις της Αφρικής. Τον 14ο αιώνα ο αυτοκράτορας του Mali Mansa Mussa κατέλαβε την πάμπλουτη πόλη και ταξίδεψε στη Μέκκα για προσκύνημα. Στο πέρασμά του από την Αίγυπτο έκανε τις συναλλαγές του με 180 τόνους χρυσάφι που κουβαλούσαν οι 60.000 αχθοφόροι που είχε μαζί του. Το αιγυπτιακό νόμισμα έχασε αμέσως την αξία του, ενώ φούντωσαν οι φήμες ανάμεσα στους Αιγυπτίους για μια πόλη γεμάτη χρυσάφι, χτισμένη βαθιά μέσα στην καρδιά της Αφρικής. Οι στέγες των σπιτιών της, όπως έλεγαν, ήταν φτιαγμένες από χρυσάφι και οι δρόμοι της στρωμένοι με το λαμπερό πολύτιμο μέταλλο.
Δύσκολη η προσέγγιση
Η μυθική πόλη έγινε παγκοσμίως γνωστή μέσα από τις σημειώσεις του Γάλλου Rene Caillie, του μόνου εξερευνητή που την αντίκρισε και επέστρεψε ζωντανός το 1828 για να την περιγράψει στον δυτικό κόσμο. Ακόμα και σήμερα η προσέγγισή της είναι δύσκολη. Οι πιο ασφαλείς τρόποι για να την επισκεφτείς είναι είτε διαπλέοντας για δύο ημέρες τον ποταμό Νίγηρα με αφετηρία το Mopti, είτε αεροπορικώς.
Αρχαία επιστημονικά χειρόγραφα
Το Timbuctu είναι σήμερα μια από τις πιο φτωχές πόλεις ανήκοντας σε μια από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Ωστόσο, από το 1988 αποτελεί ανακηρυγμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την Unesco. Ο κρυφός του πλούτος, εκείνος που το κάνει να είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μέρη του κόσμου, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, δεν έχει σχέση με το χρυσάφι: Είναι οι πολιτιστικοί του θησαυροί, συγκεντρωμένοι σε 2 μουσεία και κυρίως στο Ινστιτούτο Ahmed Baba, που είναι αφιερωμένο στην προστασία παλαιών, σπάνιων επιστημονικών χειρόγραφων της περιοχής, τα οποία συντηρεί με μεγάλη επιμέλεια. Κάποια βιβλία είναι γραμμένα με χρυσά γράμματα, ενώ άλλα «μιλούν» στη γλώσσα των Τουαρέγκ, της παράξενης γαλάζιας φυλής της ερήμου. Πρόκειται για γραπτές πραγματείες οι οποίες περιέχουν γνώσεις μαθηματικών, αστρονομίας, αστρολογίας, ιατρικής, βοτανολογίας, ισλαμικού δικαίου (μαθήματα ειρήνης μέσω του διαλόγου), ημερολογιακούς υπολογισμούς, ποίηση και μουσική. Ο αριθμός τους ξεπερνά τις 20.000. Τόσοι φημολογείται ότι ήταν και οι σπουδαστές που φοιτούσαν από τον 12ο ως τον 16ο αιώνα στα 3 πανεπιστήμια της πόλης, που αποτελούνταν από πολλές ανεξάρτητες σχολές – κολλέγια, την εποχή που η πόλη αποτελούσε φάρο της γνώσης για την Αφρική.
Και αρχαία ελληνική φιλοσοφία
Σύμφωνα με μια παροιμία του Σουδάν από τον 16ο αιώνα, «Το αλάτι έρχεται από τον βορρά, ο χρυσός από τον νότο και το ασήμι από τη χώρα των λευκών, αλλά τον λόγο του Θεού, τα σπουδαία πράγματα, τις ιστορίες και τους θρύλους θα τους βρείτε μόνο στο Timbuctu». Στο επίκεντρο των πανεπιστημιακών σπουδών στο Timbuctu ήταν η θεολογία, οι ισλαμικές σπουδές, η νομική αλλά και η αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όπως γινόταν σε όλα τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια του κόσμου. Υπήρχαν επίσης σχολές φυσικής, χημείας, αστρονομίας, γλωσσολογίας, γεωγραφίας, ιστορίας, τέχνης, λογοτεχνίας, χειρουργικής. Όποιος ήθελε μπορούσε επίσης να διδαχθεί ξυλουργική, γεωργία, κατασκευή υποδημάτων, ράψιμο, αλιεία και πλοήγηση.
Αλεξάνδρεια του αφρικανικού κόσμου
Η μαύρη Οξφόρδη αναφέρεται ότι διέθετε επίσης 180 σχολές διδασκαλίας του Κορανίου. Ο καθένας μπορούσε να παραγγείλει στην τεράστια βιβλιοθήκη της αντίγραφα θεολογικών και φιλοσοφικών έργων, τα οποία και διακινούσε εμπορικά. Ειδικοί από επιστημονικές οργανώσεις πολλών χωρών έσπευσαν τα τελευταία χρόνια να περισώσουν ό,τι μπορούσαν από τα 300.000 συνολικά κειμήλια ιστορικής αξίας που υπολογίζεται ότι υπάρχουν κρυμμένα στο Mali. Η λεηλασία των παλιών βιβλιοθηκών θεωρείται ότι άρχισε από την εισβολή του Μαρόκου το 1591 και συνεχίστηκε ακόμα και όταν η χώρα έγινε γαλλική αποικία το 1893.
Αναλφαβητισμός και βαρβαρότητα
Στη χρυσή εποχή του το Timbuctu υπήρξε πνευματικό κεφάλαιο της Αφρικανικής ηπείρου και κέντρο διάδοσης του Ισλαμισμού. Η στρατηγική γεωγραφική του θέση το έκανε σπουδαίο εμπορικό κέντρο συναλλαγών για Βερβερίνους, Άραβες, Εβραίους και Χριστιανούς εμπόρους. Το ορυκτό αλάτι περνάει ακόμα από εκεί, φορτωμένο στις καμήλες των καραβανιών. Όσοι κοιτάξουν όμως το σημερινό του πρόσωπο, θα δουν ότι η πόλη που ήταν κάποτε συνώνυμη της καλλιέργειας του πνεύματος, της δικαιοσύνης και της ειρήνης, ανήκει σε μια χώρα που έχει ποσοστό αναλφαβητισμού 80% και το μεγαλύτερο ποσοστό εφαρμογής κλειτοριδεκτομής (85%) στον κόσμο.
goldenmag
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.